Εισαγωγή(a rutheless critique)
Θέλοντας να κατανοήσουμε πως έχει η κατάσταση στη Βοσνία δημοσιεύουμε αυτή την συνέντευξη. Πέρα από τις περιγραφές των γεγονότων- που έχουν πάντα ενδιαφέρον- ενδιαφέρον έχουν και άλλα-αντιφατικά μερικές φορές- σημεία της συνέντευξης. Κατά τη γνώμη μα αυτά είναι το πως το εθνικό ζήτημα φιλτράρεται στην σημερινή εξέγερση και εξακολουθεί να είναι παρόν. Μπορεί απ΄ τη μια να γράφουν οι εξεγερμένοι “θάνατος στον εθνικισμό”, και απ’ ότι φαίνεται το εννοούν πραγματικά, αλλά πως ακριβώς αντιλαμβάνονται αυτό που γράφουν, τι νόημα έχουν για αυτούς αυτές οι λέξεις; Πέρα από αυτό, η συνέντευξη βάζει επιτακτικά το ερώτημα του πως, και ποιό ρόλο παίζει σε μια διαδικασία το “πρόγραμμα και η πρωτοπορία”, ως δηλαδή η ίδια η διαδικασία προσπαθώντας να ξεφύγει από την υπάρχουσα κατάσταση στης γεννά, έστω και οριζόντιες πρωτοπορίες. Επακόλουθα το δεύτερο ερώτημα που γεννά η συνέντευξη είναι το γιατί και πως όλες οι εξεγέρσεις του καιρού μας, κινούνται προς ή γεννούν διαδικασίες αμεσοδημοκρατίας(πχ Ισπανία, Ελλάδα, Τουρκία, Ουκρανία και τώρα Βοσνία), από την κοινή ζωή, μέχρι την εργασία και τα εργοστάσια. Τελικά αυτές οι εξεγέρσεις είναι αποφετιχοποίηση ή επαναφετιχοποίση της κοινωνικής οργάνωσης; Είναι η άμεση δημοκρατία το -μετέωρο- βήμα της αστικής κοινωνίας προς το μέλλον;
Συνέντευξη με μια Βόσνια αναρχική.
-Γειά, θα ήθελες να παρουσιάσεις τον εαυτό σου; να μας πεις για εσένα;
-Είμαι Βόσνια αναρχική, με λένε Λο Μπουζντιάκ. Βλέπω ότι παρουσιάζεται κείμενα για την επανάσταση στη Βοσνία, αλλά αυτό που συμβαίνει εδώ δεν είναι-ακόμα τουλάχιστον-επανάσταση. Την επομένη μέρα από τις 7 Φεβρουαρίου(την ημέρα των μαζικών διαδηλώσεων) οι δρόμοι ήταν άδειοι και η αστυνομία είχε τον έλεγχο. Την νύχτα μας διέλυσαν με τη χρήση αερίων. Τα ΜΜΕ μετέδωσαν για δακρυγόνα αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Η αστυνομία πετούσε κρότου λάμψης πάνω στον κόσμο. Είδα ανθρώπους σε κατάσταση σοκ αλλά δεν έκλαιγαν, δεν ήταν αυτά δακρυγόνα. Στο στόμα η γεύση ήταν όξινη. Τι να σου λέω, πραγματικά χάλια! Αφού το κέντρο του Σαράγεβο είχε δηλητηριαστεί, τρέξαμε προς όλες τις κατευθύνσεις. Περίπου μετά από 2 ώρες μου τηλεφώνησε φίλος και είπε πως η αντιτρομοκρατική είναι σπίτι του, τον συνέλαβαν και ότι του πήραν τον υπολογιστή και τα αρχεία του. Ακόμα ένας σύντροφος συνελήφθη το βράδυ.Συνολικά συνελήφθησαν 33 άτομα. 9 από αυτούς στο σπίτι τους, μερικοί ήταν παιδιά κάτω των 18 ετών. Εγώ η ίδια είδα να συλλαμβάνουν ένα ένα αγόρι 16 ετών. Προσπάθησα να τον προστατέψω αλλά 6 αστυνομικοί μου έδειξαν τα όπλα τους, και ο ένας το ακούμπησε στο αγόρι. Κατά τις 9 φτάσαμε στο αστυνομικό τμήμα και απαιτήσαμε την απελευθέρωση τους
-Πες μας, ο κόσμος στη Βοσνία έχει όπλα;
-Ναι έχει. Η χώρα από τον καιρό του πολέμου υπάρχουν όπλα που έμειναν εδώ. Αλλά ο κόσμος δεν θα τα χρησιμοποιήσει τώρα. Αυτό θα συμβεί μόνο αν η αστυνομία χρησιμοποιήσει πρώτη όπλα.
-υπάρχουν πολλοί αναρχικοί στη Βοσνία και την Ερζεγοβίνη;
-Όχι πάρα πολλοί. Το αναρχικό κίνημα στη Βοσνία είναι πολύ μικρό σε ηλικία. Πριν 3 χρόνια όταν άρχισα να είμαι ενεργή προς αυτή την κατεύθυνση στο Σαράγεβο δεν υπήρχαν καθόλου αναρχικοί. Σε όλη τη Βοσνία υπήρχαν λίγοι και σε μεγάλη απόσταση ο ένας από τον άλλο. Αρχίσαμε να προπαγανδίζουμε τις ιδέες μας στους δρόμους και στο ίντερνετ. Μας πλησίασαν άτομα αρκετά φιλικά. Όσο για τους αναρχικούς σήμερα, δεν έχουμε μια οργάνωση αλλά μια κοινή πλατφόρμα τους slobodari(ελευθεριακοί) και διάφορους αναρχικούς που δεν ανήκουν πουθενά οι οποίοι απλά συγκεντρώνονται γύρω απ’ την κοινή ιδέα. Διάφοροι τώρα προσπαθούν να δημιουργήσουν μια οργάνωση, θα δούμε πως θα πάει αυτό…. Οφείλω να πω ότι οι αναρχικοί είναι πολύ δραστήριοι στις διαδηλώσεις στη Βοσνία. Συμμετέχουμε στον Βαλκανικό Μαύρο Σταυρό ενώ κατά την διάρκεια των διαδηλώσεων κάναμε την πρωτοβουλία “food not bombs” κατι σαν “δωρεάν κουζίνα”
-Τώρα στην Βοσνία γίνονται συνελεύσεις φοιτητών, ανέργων, εργαζομένων, κατοίκων κτλ. όπου διατυπώνουν διάφορα αιτήματα και κριτικάρουν όλα τα κόμματα. Αυτό είναι η Άμεση Δημοκρατία. Συμμετέχετε σε κάτι τέτοιο; το στηρίζετε; Στηρίζεται την ιδέα της άμεσης δημοκρατίας ως εναλλακτικό πολιτικό σύστημα;
-Ναι φυσικά και παρουσιάζουμε τις ιδέες μας σε όλες τις συνελεύσεις. Για παράδειγμα σήμερα μόνο είχε 3 συνελεύσεις στις οποίες πήγαμε. Στις συνελεύσεις που γίνονται οι κάτοικοι λαμβάνουν αποφάσεις για διάφορα ζητήματα και αιτήματα περί του τι να πουν στην κυβέρνηση. Τώρα αυτό που προτείνουμε εμείς είναι η οργάνωση τέτοιον συνελεύσεων σε κάθε γειτονιά του Σαράγεβο. Χωρίς άμεση δημοκρατία δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε τίποτα. Σκοπός μας είναι η οργάνωση πολλών τέτοιων συνελεύσεων και μετά να υπάρχουν ένας - δύο εκπρόσωποι από κάθε συνέλευση για να διατυπωθεί η συνολική άποψη τις πόλης. Ονομάζουμε αυτές τις συνελεύσεις “παραγωγή δυνατοτήτων”. Στην αρχή σκεφτόμουνα ότι όλα είναι μάταια και κανένας δεν υποστηρίζει τις ιδέες περί λαϊκών συνελεύσεων, ή ότι θα βρούμε μπροστά μας τους μαλάκες των ΜΚΟ. Αλλά ευτυχώς ήμουν λάθος.
-Και πως παρουσιάζετε την μελλοντική κοινωνία, στην περίπτωση ας πούμε που οι διαδηλώσεις στην Βοσνία πάρουν τη σωστή κατεύθυνση; Τι δομές θα έχει; Πως θα είναι η αναρχική κοινωνία; Τι σχέση θα έχουν αυτές οι συνελεύσεις με τα εργοστάσια και τις γειτονιές;
- Ναι, η αλήθεια είναι ότι στην αρχή αμφέβαλα πολύ για το ότι θα “γίνει άμεσα” η κοινωνία αναρχική, αλλά προσπαθούμε να το πιστέψουμε. Οι συνελεύσεις είναι ένα υπέροχο πράγμα, όχι μόνο γιατί ο καθένας να εκφράσει τις ιδέες του και τα αιτήματα του, αλλά γιατί εκεί οι άνθρωποι γνωρίζουν πραγματικά ο ένας τον άλλο, μιλάνε για τα πραγματικά και κοινά τους προβλήματα, με τους οποίους όλους αυτούς ποτέ πριν δεν είχες συναντηθεί, και νιώθεις μια ενέργεια. Νέοι άνθρωποι που όλοι τους θεωρούσαν προβληματικούς, έρχονται και συμμετέχουν στις συζητήσεις και στην δημιουργία πολιτικών αιτημάτων. Εδώ σε αυτό το κίνημα πραγματώνεται η ψυχή του αναρχισμού, οι άνθρωποι δεν πιστεύουν πλεον στα κόμματα, αυτοοργανώνονται ακόμα και αν δεν έχουν ιδέα από αναρχισμό. Γιαυτό πιστεύω ότι πολλοί στην Βοσνία είναι αναρχικοί βαθιά μέσα τους. Αυτό που δεν μπορώ, από εδώ από την Βοσνία να καταλάβω είναι γιατί τα αντιπολιτευόμενα κόμματα συμμετέχουν στο Ουκρανικό Μαϊντάν. Εδώ κάτι τέτοιο είναι εντελώς αδύνατο, με τη μια άμα δουν κάποιον περίεργο ρωτούνε ” εσύ δεν είσαι από το τάδε κόμμα, τι ήρθες εδώ;” Εδώ όλοι συχαίνονται τα πολιτικά κόμματα ακόμα και αυτά της αντιπολίτευσης
-Τι έγινε και τα κόμματα στην Βοσνία είναι τόσο απαξιωμένα;
-Οι άνθρωποι εδώ είναι πολύ απογοητευμένοι με τα κόμματα. Κυρίως γιατί πολλοί πέθαναν εδώ 20 χρόνια πριν λόγω του πολέμου, έναν πόλεμο που τον ξεκίνησαν τα κόμματα για το χρήμα και για πολιτικά συμφέροντα. Σήμερα ο κόσμος συνειδητοποιεί ότι τα κόμματα ποτέ δεν δουλεύουν για τα συμφέροντα του κόσμου,αλά έχουν δική τους ατζέντα και συμφέροντα, και γιαυτό συνεργάζονται και με άλλα κόμματα. Για παρόμοιους λόγους υπάρχει και τεράστια δυσαρέσκεια και για τις ΜΚΟ, αφού και αυτές δουλεύουν για τα συμφέροντα τους και χρηματοδοτούνται από την Αμερική.
-Είναι αλήθεια ότι στις διαδηλώσεις συμμετέχουν πολλοί εργάτες, κυρίως άνεργοι λόγω των ιδιωτικοποιήσεων;
-Φυσικά. Οι πορείες ξεκίνησαν από τους εργάτες. Οι εργάτες στην Τούζλα διαδήλωναν κάθε τετάρτη για3-4 μήνες. Μετά πολλοί ενώθηκαν μαζί τους και προσπάθησαν να μπουν σε κυβερνητικά κτήρια, γιατι ήταν πεπεισμένοι ότι η κυβέρνηση δεν θέλει να κάνει τίποτα για όλα αυτά τα προβλήματα. Τώρα οι συνελεύσεις γίνονται στο κτήριο του κέντρου νεολαίας στο Σαράγεβο, στον χώρο για τις συναυλίες. Στην αρχή θέλαμε να το κάνουμε σε άλλο μέρος αλλά δεν χωρούσε ο κόσμος εκεί και έτσι απαιτήσαμε να μας δοθεί αυτό το κτήριο. Όπως έγινε και στην Τούζλα όπου ο κόσμος ανάγκασε την τοπική κυβέρνηση να δώσει οποιοδήποτε δημόσιο κτήριο για να πραγματοποιούνται συνελεύσεις. Και ναι οι εργάτες συμμετέχουν στις διαδικασίες αυτές, πλήθος εργατών. Εδώ δεν έχουμε “αστούς”. Στην αρχή αρκετά golden boys συμμετείχαν στις διαδηλώσεις, αλλά όταν είδαν που πάει το πράγμα, η κόρη ενός από τους μεγαλύτερους επιχειρηματίες στο Σαράγεβο έγραψε ότι δεν θέλει να νιώθει κομμάτι της “επανάστασης” , μιας διαδικασίας που μπορεί οποιαδήποτε στιγμή να παραδώσει στις φλόγες την περιουσία της.
-Είναι πιθανό στο μέλλον να δούμε τον έλεγχο των εργοστασίων από τους εργάτες; Να περάσουν δηλαδή τα εργοστάσια υπό εργατικό έλεγχο;
-Ναι είναι, και γενικά σχεδιάζουμε να διατυπώσουμε τέτοια αιτήματα. Αλλά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Βήμα βήμα πρέπει να δείξουμε στους ανθρώπους ότι ο καπιταλισμός δεν δουλεύει, να το δείξουμε αυτό χωρίς υπερβολές, και τότε θα μπορέσουμε να διατυπώσουμε αιτήματα τα οποία είναι αδύνατον να διατυπωθούν από τους πολιτικούς. Πέρα από αυτό υπάρχει το ρίσκο της κυβερνητικής βίας. Ο κόσμος τώρα βλέπει ότι ζει σε αστυνομικό κράτος. Πιό πριν δεν υπήρχε τέτοιο πρόβλημα με την αστυνομία, δεν έδερναν κόσμο στους δρόμους. Τώρα όλοι το βλέπουν, τα χτυπήματα και τις συλλήψεις και αρχίζουν να κατανοούν για ποιού τα συμφέροντα δουλεύει η αστυνομία. Τα ΜΜΕ εδώ προσπαθούν να μας παρουσιάσουν σαν βάνδαλους και σαν χούλιγκαν. Για παράδειγμα κάνουν ρεπορτάζ για εμάς και λένε ότι έπιασαν νεαρό με 13 γρ ναρκωτικών ουσιών, αλλά από το άτομο αυτό το συνέλλαβαν σε μέρος που δεν είχε πορεία, δεν είχε τίποτα
-Θέλω να σε ρωτήσω για αυτό. Στη Ουκρανία υπάρχει ισχυρή παρουσία εθνικιστών στις διαδηλώσεις του Μαϊντάν. Φυσικά η πλειοψηφία του λαού εκεί δεν έχει σχέση με τις εθνικιστικές οργανώσεις. Φαίνεται αυτό που ενώνει τους διαδηλωτές είναι περισσότερο το αίτημα για περισσότερη άμεση δημοκρατία και η μάχη ενάντια σε ένα αστυνομικό κράτος. Κι όμως μέσα εκεί υπάρχουν και οι εθνικιστές. Πως σχετίζονται οι εθνικιστές με τις πορείες στη Βοσνία;
- Ξέρουμε ότι οι Ουκρανοί διαδηλωτές είναι πιο “δεξιοί” από εμάς εδώ. Αυτό συμβαίνει γιατί στην Βοσνία ο κόσμος συνειδητοποιεί ότι ο εθνικισμός είναι η μάσκα που φοράει το κράτος και τα κόμματα για να κλέψουνε τους πάντες. Στην Βοσνία ο κόσμος είδε ξεκάθαρα ηγέτες από διαφορετικά εθνικιστικά κόμματα, να συνεργάζονται ενώ πριν τσακώνονταν. Έγινε εμφανές ότι αυτές οι μαλακίες δεν φέρνουν λύσεις για τον μέσο άνθρωπο, και ότι οι εθνικιστές αν χρειαστεί και τους συμφέρει θα ενωθούν όλοι εναντίον του οποιουδήποτε.
-Πως έγινε αυτό; Έπρεπε να περάσουν έναν πόλεμο και 20 χρόνια διακυβέρνησης εθνικιστών για να δει ο κόσμος ότι ο εθνικισμός δεν είναι λύση;
-χμμ Φαίνεται πως έτσι είναι τα πράγματα. Εμείς οι νεότεροι, της νεότερης γενιάς μπουχτίσαμε με την εθνικιστική προπαγάνδα και γίναμε αντιφασίστες. Είδαμε ότι η γενιά των γονιών μας καταστράφηκε παλεύοντας για την “πατρίδα και την ελευθερία” και πως τελικά όλοι απογοητεύτηκαν από ένα κράτος για το οποίο έχυσαν αίμα. Είναι πολύ σημαντικό ότι τώρα στη Βοσνία ο κόσμος έχει απορρίψει κάθε κουβέντα για “χτύπημα” εναντίον της ομόσπονδης σερβικής Δημοκρατίας. Ο πρόεδρος τους διαρκώς παίζει αυτό το χαρτί και λέει ότι εμείς είμαστε σαν τους Ναζί και θέλουμε να βλάψουμε τους Βόσνιους Σέρβους. Αυτό είναι ένα κατάφωρο ψέμα και οι διαδηλωτές έχουν έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν έχουν τέτοια πρόθεση. Οι Σέρβοι θα πρέπει να αποφασίσουν για το μέλλον τους, όχι εμεις. Επίσης δεν είμαστε και εναντίον στο να βοηθήσουμε τους Σέρβους αν χρειαστεί.
Η κατάσταση τώρα έχει ως εξής: Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη- όπως είναι το επίσημο όνομα της χώρας- αποτελείται από ξεχωριστά κομμάτια- το βοσνιακό/κροάτικο κομμάτι και το σέρβικο. Έχουμε 3 προέδρους και καμία απόφαση δεν μπορεί να ληφθεί χωρίς την συγκατάθεση και των 3 προέδρων. Αυτό το σύστημα είναι εντελώς στάσιμο, αποτέλεσμα της συνθήκης του ΝτεΪτόν. Όμως το σύστημα δεν λειτουργεί, έτσι όπως το βλέπω υπάρχουν 2 λύσεις, ή η ένωση όλων με όλους ή η απόσχιση του σέρβικου κομματιού. Αν οι Σέρβοι θέλουν να ζήσουν στο δικό τους κράτος τότε ας το κάνουν, εμείς εδώ θα συνεχίσουμε την επανάσταση μας. Δεν είμαι χαζή, δεν θα υποχρεώσω τους Σερβους να ζήσουν κάτω από μια ενοποιημένη Βοσνία, όπως έκανα οι γονείς μας. Είναι ξεκάθαρο, ότι οι Βόσνιοι έχουν το δικαίωμα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους κατά της σερβικής επιθετικότητας αλλά τώρα δεν υπάρχει τέτοιο ζήτημα. Πρέπει επίσης να γίνει ξεκάθαρο ότι οι στρατιώτες δεν παίρνουν έτσι απλά τα όπλα, αλλά υπηρετούν το κράτος.
- Υπάρχει στο Σέρβικο κομμάτι της Βοσνίας κίνημα διαμαρτυρίας, και υπάρχει κάποια επαφή με τους διαδηλωτές της Τούζλας και του Σαράγεβο; Στις μουσουλμανικές και Κροατικές περιοχές; Και πως αλληλεπιδρούν οι διαδηλωτές μεταξύ τους;
- Το Σαράγεβο, το Μοστάρ και η Τούζλα είναι στο βοσνιό κροάτικο κομμάτι της ομοσπονδίας. Στις περιοχές της σερβικής δημοκρατίας υπάρχουν διαδηλώσεις αλλά όχι μαζικές. Διάφορες ομάδες προσπάθησαν να οργανώσουν διαδηλώσεις αλλά εθνικιστές τους την έπεσαν και φώναζαν “εμείς είμαστε Σέρβοι, δεν θέλουμε τη Βοσνία” κτλ κτλ. Το Μοστάρ είναι χωρισμένο σε 2 μέρη, το μουσουλμανικό και το Κροάτικο. αλλά όταν άρχισαν οι διαδηλώσεις ο κόσμος ενώθηκε. Την έπεσαν μαζί στα κομματικά γραφεία και συμμετέχουν από κοινού στις συνελεύσεις και παίρνουν μαζί αποφάσεις. Ποτέ δεν πίστευα ότι θα ήταν έτσι τα πράγματα και τώρα είμαι πραγματικά περήφανη που είμαι κομμάτι του.
-Θεωρείς τον εαυτό σου Βόσνια τελικά; Αυτό δεν σε εμποδίζει να είσαι διεθνίστρια;
Θεωρώ τον εαυτό μου διεθνίστρια, και δεν θεωρώ όμως τους ανθρώπους φασίστες μόνο και μόνο γιατί θεωρούν τον εαυτό τους μέρος ενός έθνους. Υπάρχει διαφορά μεταξύ εθνικότητας και έθνους. Το έθνος είναι μια κρατική κατασκευή, ενώ η εθνικότητα είναι η τοπική ζωή και κουλτούρα, το σχολείο της ζωής. Στις σχέσεις, στην τέχνη, στη καθημερινή ζωή, αυτή την κουλτούρα δεν γίνεται να την αποφύγεις, είναι αυτό που μαθαίνει στους ανθρώπους και πως να ζουν. Πρέπει να είναι κάτι σεβαστό
-Υπάρχει κατά τη γνώμη σου πιθανότητα να εξαπλωθούν οι πορείες σε άλλες χώρες και περιοχές των Βαλκανίων.;
-Ναι βέβαια, στο Μαυροβούνιο έχουν ήδη ξεκινήσει οι διαδηλώσεις.
-Ευχαριστούμε για όλα και ευχόμαστε κάθε επιτυχία.
